सदैव पुरतो निधेहि चरणम् Class 8 Sanskrit Chapter 4 Hindi Translation – रुचिरा NCERT Solution

Class 8
Subject संस्कृत
Book NCERT

NCERT Solution of Class 8th Sanskrit Ruchira /  रुचिरा  Chapter 4 सदैव पुरतो निधेहि चरणम् / sadaiv purto nidhehi charanam Vyakhya / व्याख्या /  meaning in hindi / translation in hindi Solution.

सदैव पुरतो निधेहि चरणम् Class 8 Sanskrit Chapter 4 Translation in Hindi-English


(1) चल चल पुरतो निधेहि चरणम्।
सदैव पुरतो निधेहि चरणम्।।

अन्वय – (त्वं) चल चल पुरतो चरण निधेहि। सदैव पुरतो चरण निधेहि।

शब्दार्थ : चल – चलो।  पुरतो – आगे। निधेहि – बढ़ाओ। चरणम् – कदम। सदैव – हमेशा।

Translation in Hindi – चलो- चलो आगे कदम बढ़ाओ। हमेशा आगे कदम बढ़ाओ। अर्थात जीवन में आगे बढ़ते रहो।

Translation in English – Come on – let’s move on. Always take a step forward. That is, keep moving forward in life.


(2) गिरिशिखरे ननु निजनिकेतनम्।
विनैव यानं नगारोहणम्।।
बलं स्वकीयं भवति साधनम्।
सदैव पुरतो ………………… ||

अन्वय – निजनिकेतनम् ननु गिरिशिखरे (अस्ति) । विनैव यानं नगारोहणं (करणीयम्)। (अस्माक) स्वकीयं बलं (एव अस्माकं) साधनं भवति । (अतः त्वं) सदैव पुरतो चरणं निघेहि ।

शब्दार्थ : गिरिशिखरे – पर्वत शिखर पर।  ननु – निश्चित रूप से। निजनिकेतनम् – अपना घर। विनैव – बिना। यानं – यान के / जहाज के। नगारोहणम् – पर्वतों पर चढ़ना है। बलं – बल। स्वकीयं – अपना। भवति – होता है ‌। साधनम् – साधन।

Translation in Hindi – अपना घर पर्वत शिखर पर है। हमें जहाजों के बिना ही पर्वतों पर चढ़ना है। अपना बल ही अपना साधन है। इसलिए हमेशा आगे कदम बढ़ाते रहो।

Translation in English – Your home is on the top of a mountain. We have to climb mountains without ships. Your strength is your tool. So always keep moving forward.


(3) पथि पाषाणाः विषमाः प्रखराः ।
हिंस्राः पशवः परितो घोराः।।
सुदुष्करं खलु यद्यपि गमनम्।
सदैव पुरतो …………………।।

अन्वय – (तव) पथि विषमा प्रखरा: पाषाणा: (भविष्यन्ति) । (तव) परितो हिंसाः घोरा: पशव: (भविष्यन्ति)। यद्यपि (तव) गमनं खलु सुदुष्करम् (भविष्यति) । (तथापि त्वं) सदैव परतो चरण निधेहि ।

शब्दार्थ : पथि – रास्ते में। पाषाणाः – पत्थर। विषमाः- टेढ़े-मेढ़े। प्रखराः – नुकीले। हिंस्राः – हिंसक। पशवः – जानवर। परितो – चारों ओर। घोराः – भयंकर। सुदुष्करं – अत्यधिक कठिन। खलु – निश्चित रूप से। यद्यपि – हालांकि। गमनम् – यात्रा।

Translation in Hindi – तुम्हारे रास्ते में टेढ़े मेढ़े नुकीले पत्थर आएंगे। आपके चारों और भयंकर हिंसक जानवर होंगे। हालांकि आपकी यात्रा निश्चित रूप से अत्यधिक कठिन होगी। फिर भी तुम आगे कदम बढ़ाते रहो।

Translation in English – There will come crooked and sharp stones in your way. There will be fierce beasts all around you. Though your journey will definitely be extremely difficult. Still you keep on moving forward.


(4) जहीहि भीतिं भज-भज शक्तिम् ।
विधेहि राष्ट्रे तथाऽनुरक्तिम् ॥
कुरु कुरु सततं ध्येय-स्मरणम्।
सदैव पुरतो …………………..।।

अन्वय – (त्व) भीति जहीहि, (निज) शक्तिं भज-भज। तथा राष्ट्रे अनुरक्तिं विधेहि। सततं (स्व) ध्येय स्मरणं कुरु-कुरु । (त्वं) सदैव पुरतो चरणं निघेहि।

शब्दार्थ : जहीहि – छोड़ दो।  भीतिं – डर को। भज-भज – जपना । शक्तिम् – शक्ति को। विधेहि –  रखो। राष्ट्रे – राष्ट्र में। तथाऽनुरक्तिम् – प्रेम को। कुरु – करो। सततं – हमेशा। ध्येय – लक्ष्य का। स्मरणम् – स्मरण।

Translation in Hindi – तुम डर को छोड़ो, अपनी शक्ति को स्मरण करो। अपने राष्ट्र से प्रेम करो और हमेशा अपने लक्ष्य को स्मरण करते हुए हमेशा आगे कदम बढ़ाओ।

Translation in English – You drop fear, remember your power. Love your nation and always move forward remembering your goal.


Also Read:Class 8 Sanskrit रुचिरा NCERT Solution
Also Read : – Class 8 Important Questions for Exams

Leave a Comment

error: